كافئین یك ماده محرك است كه سیستم عصبی مركزی شما را تحریك می كند. كافئین پرطرفدارترین داروی محرك در سراسر دنیا است. كافئین به طور طبیعی در فرآورده هایی چون قهوه، چای، شكلات و نوشابه های غیرالكلی كولادار یافت می شود. انواع گوناگونی از داروهایی كه با نسخه و یا بدون نسخه پزشك به فروش می رسند، مانند داروهای سرفه، سرماخوردگی و درد حاوی كافئین هستند. كافئین مغز را تحریك كرده، خلق را بالابرده و خستگی را برطرف می كند. همچنین عملكرد را در سطح كارهای ساده فكری و كارهای فیزیكی كه نیاز به بردباری و تحمل دارد، بهبود می بخشد اما در مورد حركات ظریف چنین نیست.
قرص کافئین کارن در بدن تاثیرات مختلفی میگذارد و معروفترین آنها کاهش خستگی و خواب آلودگی و درد می باشد که قطعا در رشته های ورزشی مختلف و بخصوص بدنسازی میتواند از گزینه های مناسب جهت افزایش کارایی باشد
کافئین (١ و ٣ و ٧ تری متیل گزانتین)، آلکالوئیدی محرک (با بلورهای سفید و فرمول شیمیایی (C8H10N4O2 بوده و از متداول ترین مکمل های مصرفی دنیا محسوب می شود. این مکمل توسط ورزشکاران به منظور افزایش عملکرد ورزشی مورد استفاده قرار می گیرد.
کافئین به سرعت از طریق دستگاه گوارش جذب می شود، در کبد متابولیزه شده و از طریق فعالیتهای آنزیمی به سه متابولیت دی متیل گزانتین (پاراگزانتین، تئوفیلین و تئوبرومین) تبدیل می شود که مدت زمان طولانی تری نسبت به کافئین در خون حفظ می شوند و مسیرهای سیگنالی متفاوتی دارند. از آنجایی که کافئین محلول در چربی می باشد، می تواند از سد خونی ‑ مغزی به راحتی عبور کند. کافئین و متابولیتهای آن دفع کلیوی داشته و حدود 10-3٪ بدون تغییر از ادرار دفع می شوند.
مکانیسم های متعددی برای توضیح اثرات مکمل کافئین بر عملکرد ورزشی وجود دارد. بر اساس مطالعات، کافئین با آدنوزین و رسپتورهایش رقابت می کند. کافئین از غشا سلول های عصبی ماهیچه ای عبور می کند و اثر خود را بر روی سیستم عصبی اعمال می نماید.
کافئین با مهار فسفو دی استراز که نقش مهمی در شکسته شدن ٣ و ۵ آدنوزین منو فسفات حلقوی cAMP)) دارد، cAMP را افزایش می دهد و طی آن باعث تحریک لیپولیز (افزایش اکسیداسیون چربی خارج و داخل سلولی) و گلیکوژنولیز می گردد، استفاده از سوبسترا (اسیدهای چرب آزاد ب هعنوان منبع اصلی انرژی) را در حین فعالیت ورزشی افزایش داده و وابستگی به استفاده از گلیکوژن را کاهش می دهد.کافئین با افزایش آزاد شدن کاته کولامین ها، نفو ذپذیری یون کلسیم در بافت عضلانی را تحت تاثیر قرار داده و افزایش cAMP به همراه افزایش نفوذپذیری کلسیم، توانایی انقباض عضله را افزایش می دهد.
مطالعات متعددی حاکی از اثربخشی کافئین در فعالیت های ورزشی استقامتی، قدرتی و ورز شهای تیمی با شدت بالا می باشد. مکمل کافئین بر روی سیستم عصبی مرکزی به عنوان آنتاگونیست آدنوزین عمل می کند. همچنین می تواند بر روی متابولیسم سوبسترا و عملکرد عصبی ماهیچه ای نیز تاثیرگذار باشد. کافئین بر پردازش تحریکاتی که از محیط بر سیستم عصبی وارد می شوند مانند کاهش درک از خستگی عضله و همچنین پردازش محر کهای محیطی وارد شده به سیستم عصبی مرکزی، از طریق افزایش غلظت کلسیم و کاهش از دست دادن پتاسیم از سلول ها و یا افزایش فعالیت Na-K ATPase در بافت عضلانی، اثرگذار است. بر طبق مطالعات، پاراگزانتین فعالیت Na-K ATPase را افزایش می دهد. همچنین کافئین با افزایش ترشح بتااندورفین که خاصیت ضد درد دارد، سبب کاهش درک از درد و خستگی می شود.
کافئین عملکرد ورزشی را بهبود می بخشد اما میزان تاثیر به فاکتورهای متعددی چون وضعیت ورزشکار، شدت فعالیت ورزشی و میزان کافئین دریافتی وابسته است. کافئین در مقادیر mg/kg 3-2 در روز موثر می باشد و پروتکل استاندارد و امن مصرف، دوز mg/kg 6 در روز، قبل، حین و در انتهای فعالیت ورزشی می باشد. مطالعات متعددی بیانگر موثر بودن کافئین با دوز mg/kg 3-1 در فعالی تهای ورزشی به صورت وابسته به دوز م یباشد و اثر پلاتو در دوز mg/kg 3 اتفاق می افتد. مصرف طولانی مدت بیش از ۵٠٠ میلی گرم در روز توصیه نمی شود.
کافئین از 3 طریق باعث بهبود عملکرد بدنی می شود:
تاثیر کافئین بر فرآیند انقباض پذیری عضله از طریق افزایش آدنوزین مونوفسفات حلقوی (پیام رسان ثانویه) و نفوذ پذیری یون کلسیم می باشد.
گزانتین همانند کافئین، باعث افزایش باز شدن کانال های کلسیم و نفوذ کلسیم بیشتر به بافت عضلانی شده در نتیجه تقویت انقباض عضلانی می شود. مکمل کافئین احساس خستگی ناشی از کاهش کلسیم هنگام انقباض عضلانی را با تسریع آزادسازی و جمع آوری کلسیم از طریق فعال سازی بیشتر شبکه سارکوپلاسمی سلول عضلانی کاهش می دهد.
این عملکرد کافئین باعث کاهش احساس درد ناشی از انقباض عضلات در ورزشکاران می شود همچنین قدرت انقباض عضلات و در نهایت قدرت ورزشکار را افزایش می دهد.
اثر نیروزایی کافئین در ورزش های هوازی به افزایش اکسیداسیون اسیدهای چرب و ذخیره گلیکوژن عضله مربوط می شود. از آنجایی که سوخت اصلی عضلات گلیکوژن است، سوختن سریع گلیکوژن باعث احساس خستگی و کاهش استقامت فرد می شود ولی هنگامی که کافئین دریافت شود، باعث تجزیه اسیدهای چرب آزاد شده و در نتیجه بدن از چربی به عنوان سوخت استفاده می کند.
آدنوزین مولکولی است که طی سوخت و ساز در بدن حاصل می شود و تجمع آن باعث احساس خستگی و خواب آلودگی می شود. در مغز یک سد به نام سد خونی مغزی وجود دارد که باعث می شود همه مواد نتوانند از آن رد شده و وارد مغز شوند. اما کافئین قادر به عبور از سد خونی مغزی است و به عنوان یک مهار کننده قدرتمند برای گیرنده های آدنوزین در سیستم عصبی مرکزی به حساب می آید.
در سیستم عصبی مرکزی (مغز و نخاع)، کافئین به عنوان رقیبی برای آدنوزین در گیرنده ها عمل می کند و از اثرات منفی آدنوزین در انتقال عصبی، تحریک پذیری عصبی، درک احساس درد و فشار جلوگیری می کند همچنین بر افزایش استقامت و سطح قدرت تاثیر می گذارد که در نهایت منجر به بهبود عملکرد ورزشی می شود.
به دلیل اهمیت گیرنده های آدنوزین در ایجاد احساس خستگی، شناخت عواملی که ممکن است تعداد یا حساسیت گیرنده های آدنوزین را تغییر دهند یا تعدیل کنند مهم است بنابراین تغییر در تعداد یا حساسیت گیرنده های آدنوزین توسط کافئین می تواند در عملکرد وزشی نقش داشته باشد.
در مطالعات حیوانی دیده شده است که مصرف مزمن کافئین می تواند باعث افزایش تعداد گیرنده های آدنوزین و افزایش میل آنها برای اتصال با کافئین شود.که این مسئله ممکن است منجر به افزایش احساس نیاز به کافئین برای داشتن همان فعالیت آنتاگونیست روی گیرنده ها شود( اصطلاح عادت به کافئین).
نقش دیگر کافئین در بهبود عملکرد ورزشی، افزایش انتقال پتاسیم به بافت های غیر فعال می باشد که باعث کاهش تجمع پتاسیم در پلاسما می شود، در نتیجه باعث ایجاد احساس خستگی کمتر و ریکاوری سریع تر عضلات می شود.
به طور کلی می توان گفت کافئین باعث فعال سازی مناطقی از مغز و سیستم عصبی می شود که در بهبود تمرکز و افزایش سطح انرژی نقش دارند و در عین حال باعث کاهش خستگی می شوند. این مکمل می تواند از طریق تجزیه سلول های چربی و افزایش ترموژنز یا تولید گرما میزان چربی سوزی را در سراسر بدن افزایش دهد. یکی دیگر از اثرات کافئین افزایش سطح بتا اندورفین در مغز است که باعث ایجاد حس شادی و رضایت پس از ورزش می شود. استفاده از مکمل کافئین باعث افزایش مصرف چربی در عضلات و حفظ ذخایر کربوهیدراتی می شود و از این طریق می تواند استقامت ورزشکار را در ورزش های طولانی مدت افزایش دهد.
عوامل مختلفی از جمله سن، استفاده از سایر داروها و ژنتیک افراد در میزان اثربخشی کافئین نقش دارند. به طور معمول مصرف 3 تا 6 میلی گرم کافئین به ازای هر کیلوگرم وزن بدن یک ساعت قبل از ورزش و یا در زمان شروع تمرینات ورزشی می تواند باعث افزایش توان ورزشکار شود. اما استفاده از دوزهای بالاتر کافئین باعث بهبود عملکرد بدنی نمی شود و ممکن است تنها عوارض ناشی از آن را افزایش دهد.
کافئین به سرعت جذب جریان خون می شود، پس از 90 تا 100 دقیقه اثربخشی آن به اوج خود می رسد. سطح کافئین به مدت 3الی 4 ساعت بالا باقی ماند و سپس شروع به کاهش می کند.
استفاده طولانی مدت از کافئین به دلیل عادت به کافئین، باعث کاهش عملکرد کافئین می شود. بدین جهت باید یک دوره قبل از مسابقه مصرف کافئین ترک شود. مشخص نیست که یک ورزشکار استقامتی باید چند روز از خوردن کافئین خودداری کند تا اثرات نیروزایی آن به حداکثر برسد اما برخی مطالعات نشان می دهند که تعداد و تمایل گیرنده های آدنوزین در 7 روز به حداکثر می رسد.
با توجه به اینکه مکمل کافئین ممکن است عوارض داشته باشد، افراد ورزشکار برای تحمل بهتر، می توانند مصرف کافئین را از دوزهای پایین در طی 3 تا 4 روز پیش از تمرین شروع کنند.
زمانی که شما یک فنجان قهوه خالص با 2 کیلوکالری انرژی را میل می کنید، این قهوه نمی تواند شرایط و انرژی مورد نیاز را برای اضافه وزن فراهم اورد. اما وقتی آن را با شیر، خامه، شکر و… ترکیب می کنید، انرژی و کالری آن را به مقدار زیادی بالا می برید. به طور کلی کافئین در بهبود چربی سوزی در بدن موثر است و از این طریق می تواند موجب ایجاد اثر مثبت در کاهش وزن گردد.
تحقیقات انجام شده نشان دهنده آن است که مصرف مقادیر معینی از کافئین (به ویژه اگر همراه فرآورده های دیگری چون چای سبز باشد) در کنار رژیم غذایی مناسب (با چربی محدود شده)، می تواند تا حدودی وزن، توده چربی، دور باسن و دور کمر را کاهش دهد و باعث بهبود پروفایل چربی گردد. البته در نظر داشته باشید مصرف مداوم کافئین بهتر است با مشورت پزشک یا داروساز انجام شود.
همان طور که پیش تر هم ذکر شد یکی از اثرات کافئین در بدن، افزایش آدرنالین خون و رفع خستگی است. بنابراین تأمین مقدار مناسبی از کافئین در بدن موجب افزایش انرژی در انجام فعالیت های مختلف و بیداری طولانی مدت می گردد که البته میزان بیش از حد آن، صدماتی را نیز به دنبال دارد.
یکی از دلایل اصلی ریزش مو در مردان، تأثیرات هورمون دی هیدروتستوسترون است. این هورمون با اثرگذاری بر فولیکول ها و غده های حساس مو، موجب کاهش اندازه فولیکول ها و به تدریج ناپدید شدن آن ها و ایجاد کچلی کامل در فرد می شود. کافئین دارای اثر مثبتی در تحریک فولیکول های مو است و از این طریق می تواند در جلوگیری از ریزش مو موثر باشد. جالب است بدانید که کافئین رشد فولیکول های مو را تا 64 درصد بیشتر می کند و مدت چرخه زندگی موها را نیز تا 33 درصد بالاتر می برد. بنابراین کافئین قابلیت بالایی در کنترل تأثیر هورمون دی هیدروتستوسترون و مقابله با کچل شدن دارد.
از دیگر تأثیرات مثبت کافئین برای موها می توان به افزایش استحکام ساقه مو و افزایش درخشندگی و شفافیت موها اشاره نمود.
کافئین یکی از محرک های انرژی زا مجاز برای دو چندان کردن راندمان ورزشی است که مکمل های سرشار از آن تاثیر شگرفی در انقباضات بافت عضلانی می گذارد. اما علی رغم فواید متعددی که دارد، نمیتوان گفت که حتما هر شخص بدنساز باید روزانه حجم مشخصی از آن را در برنامه غذایی خود بگنجاند. زیرا این ترکیب در سیستم گوارشی برخی اشخاص قابل هضم نبوده و مشکلاتی را به همراه خواهد داشت.
شاید بارها شنیده باشید که برخی از دانشجویان و دانش آموزان برای بیدار ماندن در شبهای امتحان و مطالعه درسهای خود از قهوه استفاده میکنند. قهوه به دلیل داشتن کافئین خواب را از سر میپراند و باعث افزایش انرژی بدن میشود. تحقیقات زیادی درباره تاثیر کافئین بر افزایش حافظه انجام شده است.
این قرص انرژی زا با بهبود عملکرد سیستم عصبی حافظه را افزایش داده و باعث بالا رفتن کارایی مغز و افزایش تمرکز میشود. قبل از مطالعه میتوانید از قرص کافئین کارن استفاده کنید. البته به این نکته توجه داشته باشید که فواید زیاد کافئین نباید باعث شود که مقدار زیادی از این قرص استفاده کنید و توقع بازدهی بالا داشته باشید. ورود کافئین بیش از حد به بدن عوارض خطرناکی به همراه دارد.